Trầm cảm từng được xem là một vấn đề tâm lý “người lớn” – thường chỉ xảy ra với những người trưởng thành, chịu áp lực công việc hay gia đình. Tuy nhiên, trong vài năm trở lại đây, trầm cảm đang ngày càng trẻ hóa. Người mắc không chỉ là người đã đi làm, mà còn là những học sinh cấp 3, sinh viên năm nhất – những người tưởng như đang sống trong giai đoạn “tươi đẹp nhất”.

Áp lực học hành, kỳ vọng từ gia đình, so sánh vô hình từ mạng xã hội, và đặc biệt là sự cô đơn trong chính môi trường sống – tất cả là những yếu tố âm thầm đẩy người trẻ vào trạng thái bất ổn. Điều nguy hiểm là trầm cảm không ập đến bất ngờ. Nó len lỏi từng chút một, bắt đầu từ cảm giác mệt mỏi, rồi dần dần là sự mất hứng thú với mọi thứ, rối loạn giấc ngủ, và cuối cùng là cảm giác tê liệt cảm xúc.

Nhưng thay vì được lắng nghe, người trẻ thường bị đánh giá là “quá nhạy cảm”, “yếu đuối”, “chỉ là buồn vặt”. Chính định kiến đó khiến nhiều người chọn cách im lặng, chịu đựng, thậm chí đánh mất bản thân trong sự trống rỗng mà không ai hay biết.

Ngọc Hân, 19 tuổi, sinh viên năm nhất một trường đại học tại TP.HCM, chia sẻ:

“Có những ngày tôi không muốn ra khỏi giường, không muốn gặp ai, không muốn làm gì cả. Mọi thứ như mờ đi, bản thân tôi cũng không biết mình đang sống để làm gì. Nhưng tôi vẫn cười, vẫn đi học, để mọi người nghĩ rằng tôi ổn.”

Trường hợp như Hân không phải cá biệt. Nhiều người trẻ vẫn đang âm thầm đối mặt với trầm cảm, mỗi người theo một cách – và không phải ai cũng đủ may mắn để tự vượt qua.

Lắng nghe – điều đơn giản mà khó làm nhất

Đối diện với trầm cảm không nhất thiết phải bắt đầu từ những hành động lớn lao. Đôi khi, một bước đi nhỏ như việc dám hỏi bản thân: “Hôm nay mình có ổn không?” đã là khởi đầu quan trọng.

Nhiều bạn trẻ tìm được lối thoát bằng những thay đổi nhỏ trong thói quen: viết nhật ký mỗi tối, giảm thời gian dùng mạng xã hội, tập thể dục nhẹ nhàng, thiền hoặc trò chuyện với người mà mình tin tưởng. Đây không phải là “liệu pháp chữa khỏi” ngay lập tức, nhưng là cách để kết nối lại với chính mình – điều mà trầm cảm thường tước đoạt.

Ngọc Linh, sinh viên năm ba tại TP.HCM, từng có thời gian mất ngủ triền miên, chán ăn, cáu gắt vô cớ. Cô kể:

“Tôi đã cố lờ đi cảm xúc của mình, nghĩ rằng mình chỉ đang hơi mệt. Nhưng càng giấu, nó càng lớn dần. Đến khi cảm thấy không thể tiếp tục, tôi tìm đến phòng tư vấn tâm lý của trường. Lúc đó tôi mới nhận ra, mình không hề yếu đuối – mình chỉ đang cần được lắng nghe.”

Việc thừa nhận mình đang gặp vấn đề không có nghĩa là thất bại. Ngược lại, đó là một dạng dũng cảm – dám thừa nhận, dám đối diện, và dám bắt đầu lại.

Bạn không cô đơn

Tại Việt Nam, nhiều trường học và tổ chức cộng đồng đang nỗ lực xây dựng không gian an toàn để người trẻ có thể chia sẻ vấn đề tâm lý một cách cởi mở. Các phòng tham vấn học đường, chiến dịch truyền thông về sức khỏe tinh thần, các đường dây nóng tư vấn miễn phí… đang dần thay đổi cái nhìn của xã hội về trầm cảm.

Dù vậy, vẫn còn đó khoảng cách giữa nhận thức và hành động. Không ít người trẻ vẫn sợ bị hiểu lầm, bị dán nhãn là “bất thường” nếu nhắc đến hai chữ “tâm lý”. Trong môi trường học đường – nơi đáng lẽ là nơi hỗ trợ – đôi khi lại thiếu sự thấu cảm hoặc chuyên môn cần thiết.

“Chúng ta cần thay đổi quan niệm: chăm sóc sức khỏe tinh thần không phải là chuyện xa xỉ, mà là điều cần thiết như ăn, ngủ, học tập mỗi ngày,” tiến sĩ Lê Minh Hồng, chuyên gia tâm lý học đường chia sẻ.

Với người trẻ, một cái ôm, một tin nhắn hỏi thăm, một lần lắng nghe không phán xét… có thể tạo ra sự khác biệt lớn. Quan trọng nhất là để họ biết rằng: bạn không phải vượt qua tất cả một mình.

Trầm cảm không phân biệt tuổi tác, hoàn cảnh, hay thành tích. Người trẻ – dù trông có mạnh mẽ đến đâu – cũng có lúc cần được chở che. Việc lắng nghe chính mình không khiến ta yếu đuối. Ngược lại, đó là cách để sống tử tế hơn với bản thân, và từ đó sống tử tế hơn với người khác.