Sáng 21/10, Báo Người Lao Động tổ chức  "Biến rác thải thành năng lượng sạch: Giải pháp cho phát triển bền vững" với sự tham gia của các chuyên gia đầu ngành, nhà quản lý, doanh nghiệp trong cả nước.

Phát biểu khai mạc, nhà báo Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập Báo Người Lao Động cho biết, Chính phủ nhấn mạnh rõ định hướng phát triển kinh tế phải đi đôi với bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu và chuyển đổi năng lượng xanh. Việt Nam đã cam kết tại COP26 và COP28 là đến năm 2050, phát thải ròng bằng 0. Mục tiêu đó không chỉ là lời hứa trước cộng đồng quốc tế, mà là cam kết của một dân tộc với tương lai xanh của con cháu mình. Và muốn đạt được điều đó, cần phải thay đổi tư duy, hành động để biến rác thành năng lượng sạch.

“Chúng tôi mong muốn cùng các nhà quản lý, nhà khoa học, doanh nghiệp trong và ngoài nước bàn sâu, nói thật, làm thật – để tìm ra hướng đi khả thi cho Việt Nam trong hành trình "biến rác thành năng lượng sạch. Chỉ khi rác được nhìn như một nguồn lực, chúng ta mới có thể hướng đến một nền kinh tế xanh, một đô thị đáng sống, một Việt Nam bền vững", Nhà báo - TS Tô Đình Tuân nhấn mạnh.

Tại hội thảo, TS Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP.HCM cho biết, TP.HCM mới sau sáp nhập hiện đối mặt với lượng rác thải khổng lồ (13.000 – 14.000 tấn/ngày) và 85% trong số đó vẫn được chôn lấp, gây ra nhiều hệ lụy môi trường nghiêm trọng như phát thải khí metan, ô nhiễm đất, nước, không khí và thiếu quỹ đất. Mặc dù có các dự án đốt rác phát điện, phần lớn vẫn chưa đi vào hoạt động hiệu quả do vướng mắc về thủ tục, cơ chế giá điện và công nghệ.

TS Thuận cho rằng, nếu không chuyển đổi công nghệ xử lý, TP.HCM sẽ thiếu đất chôn lấp chỉ sau 5 năm tới. Và chôn lấp không còn là lựa chọn bền vững cho đô thị lớn như TP.HCM mà cần phải tái chế tuần hoàn rác thải. Nếu TP không rốt ráo làm tốt việc biến rác thành tài nguyên sạch, chắc chắn TP sẽ đối mặt với nguy cơ ô nhiễm không khí và khó đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

TS Phạm Viết Thuận cho biết, qua phân tích thành phần rác cho thấy tiềm năng lớn cho tái chế (45% hữu cơ, 27% xây dựng – xà bần) cho phép tới 70% lượng rác có thể tái chế hoặc tái sử dụng. Các phương thức xử lý tiên tiến như đốt rác phát điện (Waste to Energy – WtE), xử lý rác hữu cơ thành phân compost và tái chế vật liệu xây dựng được đề xuất là chìa khóa để chuyển đổi thách thức thành cơ hội…Do đó, trong định hướng quốc gia, cần đặt mục tiêu đến 2030, mục tiêu 85% rác đô thị được tái chế hoặc thu hồi năng lượng. 

"Biến rác thành năng lượng sạch là xu thế tất yếu chúng ta phải làm. Rác hôm nay nhưng là năng lượng sạch ngày mai. Nhưng chúng ta cần phải đồng bộ chính sách. Nếu chúng ta giải quyết được, đấu nối được chính sách từ EVN với TP.HCM để phát triển năng lượng sạch thành điện thì chúng ta sẽ thành công, còn như hiện nay là cực kỳ khó khăn. Mỗi người dân là mắt xích trong chuỗi tuần hoàn năng lượng nên cũng cần các chính sách hỗ trợ", TS Phạm Viết Thuận nói.

Trong khi đó, PGS. TS Phùng Chí Sỹ, Phó Chủ tịch Hội bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam, cho biết trong 20 năm gần đây, tại Việt Nam có khoảng 20 dự án đầu tư nhà máy đốt rác phát điện đã và đang được triển khai.

Theo ông, hiện nay, chính sách hỗ trợ phát triển các dự án đốt rác phát điện ở nước ta còn nhiều bất cập, chưa đủ sức thu hút, hấp dẫn các nhà đầu tư trong nước và ngoài nước tham gia. Chi phí đầu tư nhà máy điện rác lớn và thời gian thu hồi vốn lại kéo dài, thường từ 10 - 20 năm. Đặc biệt, cơ sở pháp lý về đốt rác phát điện còn mang tính định hướng chung chung, chưa có hướng dẫn cụ thể, nhiều nội dung còn chồng chéo tại các Luật, Nghị định khác nhau.

Từ đó, PGS TS Phùng Chí Sỹ đề nghị cần ban hành các cơ chế, chính sách hỗ trợ, khuyến khích các giải pháp như đốt rác phát điện. Nhà nước phải xây dựng một hành lang pháp lý rõ ràng, phù hợp, cụ thể hóa cơ chế chính sách để phát triển công nghệ điện rác, bao gồm những chính sách về quy hoạch đầu tư, giá mua điện, tiêu chuẩn thẩm định kỹ thuật, quy chuẩn kỹ thuật…

Đại diện doanh nghiệp, ông Sietse Agema, Giám đốc công nghệ Công ty Harvest Waste B.V - Hà Lan cho biết, hiện nay, công nghệ đốt rác phát điện của doanh nghiệp đã ở thế hệ thứ 4, có hiệu suất cao nhất thế giới hiện nay khi tạo ra nhiều hơn 30% điện năng với cùng lượng rác đầu vào, tối đa hóa việc thu hồi tài nguyên, trở thành một phần trong nền kinh tế tuần hoàn. Phía doanh nghiệp sẵn sàng tham gia vào các dự án tại Việt Nam bằng phương thức đối tác công tư PPP.

“Chính phủ không cần đầu tư ban đầu, chỉ cần tạo điều kiện phù hợp. Các thỏa thuận với chính quyền địa phương là yếu tố then chốt”, ông Sietse Agema nhấn mạnh.

Có mặt tại Hội thảo, Bí thư Tỉnh ủy Gia Lai Thái Đại Ngọc cũng cho rằng, để phát triển bền vững thì phải giải quyết được bài toán biến rác thải thành năng lượng sạch. Ông nhấn mạnh "đây là con đường phải đi". Bởi việc này giúp tỉnh địa phương giải quyết môi trường cho cộng đồng; phát triển du lịch, dịch vụ; xuất khẩu nông sản…